Ψηλορείτης - Ίδη
για να συμμετέχετε, χρειάζεται να δημιουργήσετε λογαριασμό
Στον κοντινότερο οικισμό θα βρείτε
- ΑΤΜ
- Δημοτικό Σχολείο
- Εκκλησία
- Εκκλησία σε λειτουργία
- Εμπορικά καταστήματα
- Ενοικιαζόμενα δωμάτια
- Εστιατόρια - ταβέρνες
- Ιατρείο
- Καφενεία
- Λύκειο
- Μανάβικο
- Μπακάλικο
- Νεκροταφείο
- Νηπιαγωγείο
- Ξενοδοχείο
- Παιδική χαρά
- Παιδικό σταθμό
- Παραδοσιακός οικισμός
- Πολιτιστικό κέντρο
- Σινεμά
- Σούπερ μάρκετ
- Τράπεζα
- Φαρμακείο
- Φούρνο
- Ψιλικατζίδικο - περίπτερο
Ψηλορείτης - Ίδη
Ο Ψηλορείτης είναι ορεινός όγκος στην κεντρική Κρήτη με ύψος 2456 μέτρα και καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των Νομών Ηρακλείου και Ρεθύμνης.Έχει 5 κορυφές που ξεπερνούν τα 2000 μέτρα: Tίμιος Σταυρός ή Ίδα (2456 μ.), Αγκαθιάς (2424 μ.), Στολίστρα (2325 μ.), Βουλομένου (2267 μ.) και Κούσακας (2209 μ.). Άλλες χαμηλότερες κορυφές είναι η Μαύρη Κορυφή (1981 μ.) και ο Σκίνακας (1750 μ.).Μάλιστα η κορυφή της Ίδα είναι μεγαλύτερη μόλις κατά 3μ της ψηλότερης κορυφής των Λευκών Ορέων (τις Πάχνες - 2453μ), όντας έτσι το ψηλότερο σημείο της Κρήτης.Ο Ψηλορείτης μας αποκαλύπτει μέσα από τις κορυφές του την Κρήτη σε όλο της το μεγαλείο.Τον όγκο των Λευκών Ορέων στα δυτικά,τη Δίκτη (Λασιθιώτικα βουνά) στα ανατολικά,τον κάμπο της Μεσαράς, τα Αστερούσια Όρη και το Λιβυκό πέλαγος στα νότια,το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο με φόντο το Κρητικό πέλαγος στο βορρά.
Ο Ψηλορείτης προσφέρει μοναδικές συγκινήσεις σε όσους προσπαθήσουν να τον γνωρίσουν καλύτερα, καθώς σε αυτόν μπορεί κάποιος να δει μερικά από τα πιο εντυπωσιακά τοπία άγριας ομορφιάς.Σπήλαια, καρστικοί σχηματισμοί, βαθιά φαράγγια, μικρά οροπέδια, δάση, χωριά στην άκρη του γκρεμού και γυμνές αλπικές ζώνες συνθέτουν το σκηνικό στον Ψηλορείτη.
Τον μισό σχεδόν χρόνο είναι καλυμμένος με χιόνια, που λιώνοντας κατά την άνοιξη, τροφοδοτούν τα υπόγεια ποτάμια και τις βαθιές σπηλιές του με τεράστιες ποσότητες νερού. Η στιβαρότητα του τοπίου αποπνέει δωρικότητα και λεβεντιά πλήρως συνυφασμένες με τον χαρακτήρα των ανθρώπων που ζουν εδώ πάνω, κτηνοτρόφοι οι περισσότεροι. Ως γνήσιοι απόγονοι του Κρηταγενή Δία είναι φιλόξενοι, περήφανοι, αψείς, σκληροτράχηλοι αλλά με μια ψυχή ανοιχτή, ευαίσθητη και σοφή που αναζητά το βαθύτερο νόημα της ζωής στην απλότητα των πραγμάτων.
Το τοπωνύμιο Ίδα
Στα μέσα του 20ου αιώνα βρέθηκαν στο σπήλαιο του Αρκαλοχωρίου, μεταξύ πολλών άλλων ευρημάτων, δυο πέλεκεις με χαραγμένη την ίδια επιγραφή σε γραμμική Α (2000-1400 π.Χ). Εφαρμόζοντας τις αξίες των συμβόλων της γραμμικής Β οι επιγραφές αποκρυπτογραφούνται ως «I-DA-MA-TE». Όλοι οι μελετητές συμφωνούν ότι όρος «I-DA-MA-TE» είναι μια αναθηματική αφιέρωση και αναφέρεται σε καποια Μινωική θεότητα που λατρεύονταν στο σπήλαιο αυτό.Ο αρχαιολόγος Νικόλαος Μπουφίδης ερμήνευσε την επιγραφή ως «Ἴδα ἡ μάτηρ» ή «Ἰδαία ἡ μάτηρ» φράση που εμφανίζεται αυτούσια στην αρχαία ελληνική γραμματεία, για παράδειγμα στον Ορέστη του Ευριπίδη «Ἰδαία μάτηρ, Ἰδαία». Ερμηνεία με την οποία συμφωνεί απόλυτα η γλωσσολόγος Elwira Kaczyńska, και προχωράει παραθέτοντας την ετυμολόγηση της λέξης ἴδα του Ησύχιου του Αλεξανδρινού «ἴδα· μάχη <ἔριδα· μάχην>», την οποία θεωρεί Μινωικής προέλευσης και ακριβή, λαμβάνοντας υπόψη και τη φύση των ευρημάτων στο σπήλαιο του Αρκαλοχωρίου. Το σπήλαιο του Αρκαλοχωρίου αποτελεί έναν λατρευτικό χώρο, που δεν έχει βρεθεί όμοιος του στην Κρήτη, δεν υπάρχουν καθόλου πήλινα ή άλλου είδους ευρήματα, παρά μόνον όπλα, δεκάδες διπλοί πέλεκεις, μαχαίρια θυσιών, λόγχες, ασπίδες και άλλα υπολείμματα, ευρήματα που κατά την Elwira Kaczyńska καταδεικνύουν την πολεμική φύση της θεότητας που λατρεύονταν στον χώρο αυτό.Της οποίας το όνομα διέσωσαν οι πέλεκεις (AR Zf 1) (AR Zf 2) που κατά την Elwira Kaczyńska σημαίνει κυριολεκτικά η μητέρα του πολέμου και αν πάρουμε κατά γραμμα την ετυμολογία του Ησύχιου για τον όρο ἴδα, έχουμε την Μητέρα των μαχών. Για το δεύτερο συνθετικό MA-TE ο ιστορικός και αρχαιολόγος Gareth Owens συμφωνεί επίσης με την ερμηνεία του Νικόλαου Μπουφίδη μᾶτερ και παραθέτει μια ακόμα Μινωική επιγραφή που βρέθηκε στο Παλαιόκαστρο (PK Za 11) και αναφέρει σε γραμμική Α: «I-DA [,] PI-TE-RI», και ερμηνεύει το PI-TE ως το αρσενικό του MA-TE, πάτερ, ενώ θεωρεί ότι το -RI δηλώνει πληθυντικό, έτσι εδώ έχουμε τους Ιδαίους Πατέρες (ίσως αναφορά στους Ιδαίους δάκτυλους), και σημειώνει ότι αν και υπάρχουν αρκετά ακόμα ευρήματα, και μόνο με αυτούς τους όρους για την μητέρα και τον πατέρα, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι η μινωική γλώσσα ήταν μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα στενά συνδεδεμένη με την αρχαία ελληνική, καθώς οι δυο αυτοί όροι τυχαίνει να είναι από τους σταθερότερους, αν όχι οι σταθερότεροι, σε όλες της ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, εξαιρουμένων των μικρασιάτικων (Γεγονός που αποδομεί τον ισχυρισμό οτι οι Μινωίτες προέρχονταν από τη Μικρά Ασία.). Άποψη με την οποία συμφωνεί απόλυτα και η Elwira Kaczyńska καθώς και πολλοί άλλοι μελετητές.
Ανεξάρτητα από την αρχαία σημασία της λέξης Ίδα, ο Θεόκριτος ο οποίος έγραψε σε δωρική διάλεκτο τον τρίτο αιώνα π.Χ. αναφέρει το τοπωνύμιο Ίδα δυο φορές στα Ειδύλλια.
«ἕρπε ποτ᾽ Ἴδαν» (σύρε στην Ίδα)
— Θεόκριτος, Εἰδύλλια (1.105)
«Ἴδαν ἐς πολύδενδρον ἀνὴρ ὑλατόμος ἐλθών» (Στην Ίδα την πολύδεντρη ο ξυλοκόπος ήλθε)
— Θεόκριτος, Εἰδύλλια (17.9)
Αν και ο Θεόκριτος δεν προσδιορίζει σε ποια ακριβώς τοποθεσία αναφέρεται, καθώς αφηγείται φανταστικά περιστατικά σε φανταστικές τοποθεσίες, είναι ωστόσο προφανές ότι στην δωρική διάλεκτο το τοπωνύμιο είναι Ίδα, με την δωρική κατάληξη των θηλυκών ουσιαστικών και επιθέτων σε -α, ακριβώς όπως το κατέγραψε ο Μάρκο Μποσκίνι στον χάρτη του τον 17ο αιώνα (δεξιά-πάνω), και βέβαια ο Γεώργιος Χορτάτσης στην Πανώρια τον 16ο αιώνα.
«Ἐγὼ δὲ θὲ νὰ παντρευτῶ καὶ βρὲ ἄλλη κορασίδα,
ἀπ’ ὄμορφες ἀρίφνητες ἁπού ‘ν’ ἐπὰ εις τὴν Ἴδα˙»
— Γεώργιος Χορτάτσης, Πανώρια (πράξη β΄, στ. 331-332)
Ενώ σε άλλες ελληνικές πηγές το τοπωνύμιο εμφανίζεται ως Ίδη, με την αττική κατάληξη των θηλυκών ουσιαστικών και επιθέτων σε -η.
Μυθολογία
Ο Ψηλορείτης ανέκαθεν προκαλούσε δέος στους επισκέπτες του. Έτσι, οι αρχαίοι Μινωίτες τον θεωρούσαν ιερό βουνό και πολλοί μύθοι τον έχουν ως επίκεντρο. Το σπήλαιο του Ιδαίου Άντρου, κοντά στο οροπέδιο της Νίδας, συνδέθηκε με την ανατροφή, του σπουδαιότερου Θεού των Αρχαίων Ελλήνων. Εκεί κοντά, στην πηγή της Ζωμίνθου, υπήρχε ιερή πηγή και ένα σπουδαίο ορεινό αστικό κέντρο.Η λατρεία του Ψηλορείτη συνεχίστηκε ακόμη και στα χριστιανικά χρόνια. Ακόμη και σήμερα μπορείτε να επισκεφτείτε το πετρόκτιστο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού, στην κορυφή της ομώνυμης κορυφής, το οποίο κτίστηκε πολύ παλιά.
Πρόσβαση
Η πρόσβαση στην Ίδα είναι δυνατή από αρκετά μονοπάτια, με πλέον χρησιμοποιούμενο και σημαδεμένο το Ε4 που ξεκινά από το οροπέδιο της Νίδας (1400 μ.) και φτάνει μετά 5 ώρες πεζοπορία. Επίσης, η Στράτα του Ψηλορείτη στρωμένη με πέτρες ξεκινά από το καταφύγιο της θέσης Λάκκος του Μυγερού (1670 μ.) στα Λιβαδιώτικα όρη, έχει πλάτος ενός περίπου μέτρου και σχετικά χαμηλό βαθμό δυσκολίας. Συνδέεται με το Ε4 στην κορυφή του Βουλομένου και κινείται δυτικά προς τον Αγκαθιά μέχρι την Ίδα. Η διάρκεια της συγκεκριμένης διαδρομής είναι 2 με 3 ώρες.
Βιοποικιλότητα
Ο Ψηλορείτης έχει πλούσια πανίδα και χλωρίδα που περιλαμβάνει ενδημικά και στενοενδημικά είδη, τα οποία φύονται μόνο στις πλαγιές του και εντάσεται σε 2 περιοχές NATURA 2000 και ένα καταφύγιο άγριας ζωής στο ύψωμα Γούρνος πάνω από το Κρουσώνα. Σε βάραθρα έχουν εντοπιστεί σκελετοί ελαφιών και κρητικών αιγάγρων που έχουν εξαφανιστεί. Στην Κρήτη υπάρχουν 17 ενδημικά είδη μαλακίων, εκ των οποίων το είδος Derocera minoicum είναι γνωστό μόνο από μια πηγή στο οροπέδιο της Νίδας. Υπάρχει πλούσια σπηλαιοπανίδα, κάποια είδης της οποία έχουν εντοπιστεί μόνο σε μια-δύο σπηλιές (π.χ Duvalius mixanigi και Serradium sbordoni).
Τα φρύγανα και η μακκία βλάστηση κυριαρχούν μέχρι σε υψόμετρο 1.600 μέτρων. Μερικά είδη των φρυγάνων είναι τα Berberis cretica, Euphorbia acanthothamnos και Astragalus angustifolium ενώ σε μικρότερα υψόμετρα σημαντικό είναι το Sarcopoterium spinosum. Η τυπική μακκία βλάστηση του Ψηλορειτή περιλαβάνει πρίννους (Quercus coccifera), ενώ διάσπαρτες βρίσκονται λόχμες τραχείας πευκής (Pinus brutia) και τα κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens) και τα σφεντάμια (Acer sempervivens) μπορεί να σχηματίσουν συστάδες μέχρι σε ύψος 1.800 μέτρων. Σε μεγαλύτερα υψόμετρα η βλάστηση αποτελείται από θάμνους κυρίως αγκαθωτών φυτών, όπως το ρείκι. Η περιοχή Μάννα νερού πάνω από το χωριό Καμάρες Ηρακλείου είναι διατηρητέο Μνημείο της φύσης από το 1985 για την προστασία του Κρητικού κεφαλάνθηρου (Cephalanthera cucullata), μιας ορχιδέας ενδημικής της Κρήτης. Ένα άλλο ενδημικό είδος είναι το Horstrissea dolinicola, το οποίο αναγνωρίστηκε το 1990 στις δολίνες στα πετραδολάκια. Επίσης, είναι το μοναδικό είδος στο γένος. Το είδος κινδυνεύει κρισίμως με εξαφάνιση, καθώς βρίσκεται σε πολύ μικρούς πληθυσμούς (υπολογίζεται ότι συνολικά υπάρχουν λίγες δεκάδες φυτά) σε μια μεγάλη έκταση. Οι δολίνες αυτές αποτελούν σημαντικούς βιοτόπους για τα ενδημικά φυτά της Κρήτης.Το δάσος του Ρούβα που αποτελείται από πρίνους, μαζί με το φαράγγι του Ζαρού νότιά του έχουν προταθεί για αποθέματα βιοποικιλότητας. Σε αυτά τα δάση αναπτύσεται το κρητικό σφεντάμι (Acer creticus). Τα ενδημικά φυτά της Κρήτης ξεπερνούν τα 100 είδη.