Αφάλωνας

Ο Αφάλωνας είναι ένα πανέμορφο χωριό σε απόσταση 7 χλμ από τη Μυτιλήνη. Δεσπόζει πάνω από ένας ελαιώνα απέναντι από το παραλιακό χωριό Παναγιούδα και τον κάμπο των Παμφίλων. Την ονομασία του την πήρε από τα πολλά αλώνια που υπήρχαν στην περιοχή και συγκεκριμένα τα Επάνω Αλώνια. Έχει υψόμετρο 98 χλμ. Από τη θάλασσα. Είναι από τα παλαιότερα χωριά της Λέσβου και αναφέρεται σε έναν παλιό κώδικα της Μητρόπολης Μυτιλήνης που γράφτηκε ανάμεσα στα έτη 1567 – 1652. Το χωριό έχει αξιόλογα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής όπως πύργους και πυργόσπιτα με σαχνισίνια. Από τους παλαιότερους πύργους που έχουν σωθεί στη Λέσβο οι δύο βρίσκονται στον Αφάλωνα. Είναι οι πύργοι Μαϊστρέλλη και Χριστόφα, πέτρινα τριώροφα κτίσματα μεσαιωνικού οχυρωματικού τύπου που υπάρχουν τουλάχιστον από τον 18ο αι. Αυτοί οι δύο διασώθηκαν από τον καταστροφικό σεισμό του 1867, από τον οποίο κατέρρευσαν τα περισσότερα σπίτια στον Αφάλωνα. Μετά τον σεισμό αυτό πολλοί κάτοικοι του Αφάλωνα μετακινήθηκαν και έχτισαν νέες κατοικίες στην κοντινή παραθαλάσσια περιοχή που θα εξελιχθεί σιγά σιγά στο σημερινό χωριό Παναγιούδα.
Στην είσοδο του χωριού μας υποδέχεται μια παλιά βρύση, η Τσουσμεδέλ, και ένα μικρό εκκλησάκι, ο Αη Γιώργης. Δίπλα σ' αυτό ένας χώρος πάρκινγκ περιτρυγιρισμένος από καλαμιές δημιουργεί ένα εντυπωσιακό μπαλκόνι με θέα στο χωριό Πάμφιλα και το κάμπο του και την Παναγιούδα με άνοιγμα του ματιού στη θάλασσα μέχρι την απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας. Πολύ εντυπωσιακή και μάλιστα από μακριά είναι η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, συνδεδεμένη με πολλούς ντόπιους ιερούς θρύλους που είναι τρίκλιτη σταυρεπίστεγη βασιλική με στοιχεία βυζαντινά και γοτθικά, όπως πολλές εκκλησίες στη Λέσβο.
Στο χωριό υπάρχουν 2 μπακάλικα, ένα φαρμακείο και 2 καφενεία - μεζεδοπωλεία. Ένα από τα δύο καφενεία, του Γιάννη Κρητικού, είναι πολύ δημοφιλές στη Μυτιλήνη, σερβίρει πολύ ωραίους μεζέδες και έχει κάθε Παρασκευή και Κυριακή ζωντανή μουσική με ντόπια ρεμπέτικα συγκροτήματα.
Η βόλτα στα γραφικά σοκάκια σοκάκια είναι απολαυστική και μπορεί κανείς να θαυμάσει πολλά σπίτια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, τα λεγόμενα πυργόσπιτα, λίγο μεταγενέστερα από τους δύο πύργους που προαναφέραμε, καθώς αυτά ξεχωρίζουν από τα σαχνισίνια που προεξέχουν στον τελευταίο όροφο. Πολλές και ωραίες βρύσες, κάποιες διατηρημένες από την οθωμανική περίοδο που χρονολογούνται στον 19ο, όπως η λεγόμενη Κάτου τουν τσεσμέ, που βρίσκεται στον κάτω μαχαλά ακόμη και τον 18ο αι., όπως αυτή που συναντά κανείς στο έβγα του χωριού προς τους ελαιώνες, η λεγόμενη Όξου, ή πίσου τουν τσεσμέ. Στο ψηλότερο μέρος του χωριού υπάρχει ένα αλσύλλιο από πεύκα που ονομάζεται τσάμια. Αυτά λένε πως τα φύτεψαν επί τουρκοκρατίας οι εφέδες της οργάνωσης ΑΤΛΑΣ, εκεί πάνω γυμνάζονταν. Περιττό να πούμε πως από εκεί πάνω η θέα είναι εκπληκτική.
Στο χωριό τηρούνται οι γιορτές και τα παραδοσιακά πανηγύρια με μεγάλη ευλάβεια και συμμετοχή. Πολύ δημοφιλές είναι το πανηγύρι της Αγίας Τριάδας με διήμερο εορτασμό και ολονύχτιο γλέντι στη διάρκεια του οποίου μαγειρεύεται στην εκκλησία το παραδοσιακό κισκέκ και μοιράζεται στους πανηγυριστές την άλλη μέρα στο εξοχικό ξωκκλήσι της Αγίας Τριάδας, λίγα χιλιόμετρα έξω από το χωριό, όπου και συνεχίζεται το γλέντι της προηγούκενης νύχτας.
Στο χωριό υπάρχει ένας πολύ δραστήριος σύλλογος γυναικών που τηρούν τα παραδοσιακά έθιμα τα οποία είναι πάντα αφορμές για συνάθροιση και συνεύρεση όλων των κατοίκων του χωριού. Φέτος τον Ιούνη, 2019, διοργάνωσαν το παραδοσιακό έθιμα του κλήδωνα με τις φωτιές του Αγιού Γιαννιού, τα λεγόμενα κάψαλα, διήμερο και αυτό.
Οι κάτοικοι είναι πρόσχαροι και πολύ φιλικοί, ανοιχτοί και ευπροσήγοροι άνθρωποι.